تغذيه آبزيان با كرم خاكي ورمي كمپوست
كرم خاكي ورمي كمپوست براي تغذيه ماهي هاي پرورشي ، زينتي يا اكواريومي و استخرهاي شيلات
انواع جلبك، كرم، دافنس، روتيفر، آرتميا و گاماروس به عنوان غذاي زنده مورد استفاده زيادي در تغذيه آبزيان دارند، ولي مهمترين غذاي زنده مصرفي، كرم‌خاكي مخصوصا ازنوع ايزينيا فوتيداي كاليفرنيايي (Eisenia fetida) مي باشد كه درصد پروتئين آن بيش از سايرگونه‌هاست .
از آنجايي كه زندگي شهري خصوصا در پرورش ماهيان زينتي امكان توليد و جمع‌آوري غذاي زنده را تاحدي غير ممكن كرده لذا استفاده از محصولاتي همچون كرم خاكي خشك شده كه به روش بسيار بهداشتي و اصولي تهيه شده براي رفع نيازهاي پنهان غذايي از سوي صاحبنظران توصيه مي‌شود. ارزش غذايي كرم خاكي به دليل بالا بودن مقدار پروتئين آن است كه معمولا تا ۷۰درصد وزن ماده خشك كرمها را نيز تشكيل مي‌دهد .
از ويژگيهاي كرم خاكي خشك شده ضريب تبديل بالاي آن است بشكلي كه مصرف هر يك كيلو از آن مساوي با توليد ۸۰۰گرم عضله خالص در ماهيان زينتي و غيرزينتي مي باشد. كرم خاكي پروتئين قابل جذب فوق‌العاده زيادي نسبت به گوشت سفيد و قرمز دارد و از طرفي توان بالايي در حفظ ارزش غذايي نسبت به ديگر انواع گوشت‌ها را دارا مي باشد كه نكته فوق العاده اي است . كرم خاكي ان هم از نوع ايزينيا فوتيدا كاليفرنيا يك منبع حيواني بسيار مناسب بوده كه تركيب اسيدآمينه‌اي آن به همراه قابليت هضم آسان آن از سوي آبزيان و ماهي ها ، خواهد توانست جيره مناسبي براي تغذيه آبزيان قرار گيرد.
در پرورش ماهيان اكواريومي و نيز ماهيان پرورشي مانند قزل آلا ملاحظه شده است كه در نتيجه تغذيه مصنوعي نه تنها مقاومت آنها در برابر بيماري ها بسيار كمترشده بلكه قدرت توليد مثل آنها نيز كاهش چشمگيري مي‌يابد، همچنين رنگ و شكل ظاهري و مزه گوشت نيز در مقايسه با انواعي كه در طبيعت و با تغذيه طبيعي توليد مي‌شوند،كاملا متفاوت و غير قابل قياس است .
كرم ايزينيا فتيدا خشك شده
كرم ايزينيا فتيدا خشك شده
برخي ماهيها در شرايط آكواريومي و پرورشي در استخر‌ها يا توليد مثل نمي‌كنند و يا به كندي اين كار را انجام مي‌دهند كه علت آن فقر غذايي نامشهود در خصوص تامين برخي اسيدهاي آمينه كمياب است كه كرم ورمي كمپوست از منابع غني آنها محسوب مي‌شود. ضمنا اين اسيدهاي امينه براي افزايش مقاومت نوزادان ماهي ها و پايداري آنها براي عبور از مراحل حساس زندگي نيز لازم و ضروري هستند. امروزه در تغذيه مرحله لاروي آبزيان، تمايل به استفاده از غذاي زنده روند رو به رشد داشته ؛
ماهي اسكار
دانش بشري هنوز قادر به تامين مصنوعي كليه نيازهاي غذايي لارو نبوده و پوشش اين نياز با غذاي زنده مخصوصا با استفاده از كرم ورمي كمپوست ازنوع ايزينيا فوتيدا كاليفرنيا قطعه قطعه شده و يا درسته (بسته به نوع و شرايط) راه حل مطلوب و مطمئني است. استفاده از كرم خاكي به جاي كرم سفيد مي تواند، هزينه توليد ماهيان خاوياري را تا شش برابر كاهش مي‌دهد و اين كاهش هزينه‌هاي توليد و نيز افزايش كيفيت ماهيان توليدي در ساير ماهيان نيز با تفاوتي كم موضوعيت عملي و كاربردي دارد .
ارزش غذايي كرم خاكي ان هم از نوع ايزينيا فوتيدا كاليفرنيا به علت بالا بودن مقدار پروتئين آن است كه معمولا ۴۵تا ۷۰درصد وزن ماده خشك كرمها را تشكيل مي دهد. اين مساله باعث شده است نام كرم خاكي علاوه بر فهرست غذاي ماهيان ، در فهرست غذايي انسان ها نيز هم قرارگرفته تا جايي كه بسياري از كشورهاي آفريقايي و آسياي ميانه از گونه اي كرم خاكي در رژيم غذايي خود بهره مي برند. آنها اين گونه را به خاطر خاصيت هاي پزشكي و دارويي وهمچنين انرژي بالاي آن ، همراه با روغن زيتون مصرف مي كنند كه نكته قابل ذكري است .
به گفته ليلا صفر خانلو كارشناس شيلات و محقق پرورش كرم خاكي در غذاي ابزيان و ماهي هاي زينتي ، حتي مي توان از طريق گنجاندن اين كرم در رژيم غذايي لارو مهمترين ماهي تجاري ايران ، يعني ماهي سفيد كه جمعيت آن در حال حاضر در درياي خزر كاهش يافته است ، گونه را تقويت كرده و قابليت تحمل استرس هاي محيطي آن را پس از رهاسازي در دريا، افزايش داده وبا اين كار كمك شاياني به صنعت ماهي گيري و منابع طبيعي نمود .
در يك تحقيق، اثر سطوح مختلف كرم خاكي گونه اي قزل آلاي رنگين كمان در مرحله رشد انجام شد. وزن ماهيها در شروع آزمايش برابر با ۱۴۰گرم بود. ۲۴۰ عدد از ماهيهاي قزل آلاي رنگين كمان (هر تيمار ۲۰ عدد ماهي) در استخرهاي پرورشي به ابعاد متر ۵× ۷/۰ متر و عمق ۵/۰ متر نگهداري شدند، آب مورد نياز جهت پرورش از طريق چشمه مجاور مزرعه با ميانگين دماي ۱۴ درجه سانتيگراد تامين شد. چهار جيره غذايي براساس ۳۸ درصد پروتئين و مقدار انرژي ۳۳۰۰ كيلوكالري و با ميزان ۱۳ درصد چربي حاوي ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد كرم خاكي و يك جيره فاقد كرم خاكي بعنوان جيره شاهد (كنترل) در يك دوره پرورشي شش هفته اي بعنوان خوراك تر استفاده گرديد. از نظر آماري بين جيره هاي حاوي سطوح مختلف كرم خاكي بر روي افزايش وزن و ضريب تبديل تفاوتهاي معني داري وجود داشت % = α). در مقايسه بين تيمارهاي مختلف، جيره هاي حاوي ۲۰ درصد كرم خاكي، از نظر آماري اختلاف معني داري در وزن، ميزان كارآيي غذايي و ضريب تبديل غذايي نسبت با ساير جيره هاي غذايي نشان دادند و داراي وضعيت بهتري بودند . ازمايش ها و تحقيقات مشابه حاكي از فوق العاده بودن ارزش غذايي كرم خاكي براي ابزيان است.
كرم خاكي هم به طور تازه وهم به صورت خشك شده قابل مصرف مي باشد ومي توان آن را به صورت تازه , بعنوان غذاي زنده در تغذيه ماهيان ( بويژه بچه ماهياني كه نياز پروتئيني بالايي دارند ) بكار برد كرم خاكي ورمي كمپوست از انواع غذاهاي زنده اي است كه با تركيبات پروتئيني ( اسيدها آمينه ) و اسيدهاي چرب خود قادر به تامين نيازهاي تغذيه اي آبزيان و ماهي هاي اكواريومي مي باشد . ميزان چربي نسبتاً كمتر آن در مقايسه با ساير غذاهاي زنده در كنار درصد بالاي پروتئين آن ، كرم خاكي ايزينيا فوتيدا را در رديف غذاهاي زنده با ارزش قرار داده است.
تركيبات و ميزان اسيدهاي آمينه ضروري و نيزاسيدهاي چرب ضروري لينولئيك در كرم خاكي ورمي كمپوست تقريبا به صورت كامل قادر به پوشش نيازهاي تغذيه انواع آبزيان پرورشي وماهي هاي زينتي مي باشد ، به طوريكه ميزان برخي اسيدهاي آمينه ضروري مانند ، هيستيدين و متيونين ، حتي بيش از نياز تغذيه اي آبزيان بوده و از اين رو مي توان استفاده از آن را در تغذيه بسياري از آبزيان پيشنهاد نمود . كرم خاكي فاقد اسيد آمينه ضروري تريپتوفان مي باشد. در اين صورت اگر كرم خاكي به صورت غذاي مكمل در تغذيه موجود استفاده شود ،
اين كمبود با تغذيه از ساير غذاهاي فرموله شده جبران مي شود و بنابراين مشكل نبودن تريپتوفان و كمبود احتمالي فنيل آلانين و ليزين ، بدين صورت بر طرف خواهد شد .
در مورد اسيد چرب ضروري لينولئيك كمبود آن در جيره وجود نداشته و در صورت كمبود احتمالي اسيد لينولئيك نيز مانند اسيدهاي آمينه ضروري ، اين مشكل با تغذيه از غذاي گرانول بر طرف مي شود .
استفاده از كرم خاكي ايزينيا فوتيدا كاليفرنيا به صورت زنده و يا خشك ، در تغذيه آبزيان حائز اهميت است . تركيبات مناسب اسيدهاي چرب و اسيدهاي آمينه و اسيدهاي آمينه ضروري و وجود امگا ۳ زياد در اين كرم خاكي ، استفاده از آن را نسبت به منابع گياهي متمايز ساخته است. (۲۰۰۱ ، Ng et al )هضم و جذب آسان اين جاندار ، علاوه بر ديگر خصوصيات مفيد آن باعث استقبال ، استفاده از آن را در پرورش دوران نوزادي و لاروي انواع آبزيان كاربردي ساخته است ng و همكاران ( ۲۰۰۰ ) جهت تغذيه بچه ماهيان انگشت قد گربه ماهي آفريقايي Clarias gariepinus ، از كرم خاكي استفاده كردند . نتيجه اين تحقيق نشان داد كه بچه ماهيان تغذيه شده با كرم خاكي رشد سريع تر و درصد بازماندگي و مقاومت در برابر استرس نسبت به بچه ماهيان گروه شاهد كه از كرم خاكي تغذيه نكرده بودند نشان دادند .
استفاده از كرم خاكي در تغذيه انواع سخت پوستان
از كرم خاكي در تغذيه پست لارو ميگو جهت افزايش رشد و نيز تسريع تخم ريزي در ميگوهاي مولد استفاده شده است . از اين موارد مي توان به تغذيه پست لارو ميگو ي پا سفيد غربي Penaeus vannamei و ميگو بزرگ آب شيرين Macrobrachium rosenbergi از انواع كرمهاي كم تار از جمله كرم خاكي ورمي كمپوست اشاره كرد . در اين موارد ، اشتياق بالاي پست لارو به تغذيه از كرم و نيز افزايش نرخ رشد ميگوها ، قابل توجه بود ( ۲۰۰۲ ، Correia et al ؛۱۹۹۸ ،Apolinario et al ) .
اندازه كرم خاكي نيز عامل بسيار مهمي ميباشد كه باعث استفاده مستقيم از كرم در تغذيه آبزياني كه دهان بزرگي دارند( مانند ماهيان خاوياري) مي گردد. همچنين چون كرم تا مدتها در آب قدرت حركت دارد، مي توان از آن به صورت زنده در تغذيه آبزياني كه با تاخير به سمت غذا حركت ميكنند نيز استفاده نمود. ولي در مورد كرم سفيد ، به علت كوچكي آن اين عمل با مشكل مواجه مي باشد . توليد كرم خاكي ساده بوده و تجهيزات بسيار كمي لازم دارد كه توليد كرم خاكي با هزينه كم را امكان پذير مي سازد . ولي توليد ساير غذاهاي زنده كرمي شكل مانند كرم سفيد ، لارو كرم خوني و توبيفكس هزينه و امكانات بيشتري نياز دارد. با مقايسه درصد پروتئين انواع غذاهاي ذكر شده مشخص است كه بعد از انرژي Tubifex،كرم خاكي بيشترين ميزان پروتئين و خاكستر و درصد متعادل چربي را دارد و مقايسه فاكتورهاي تغذيه اي آن مانند پروتئين ، چربي ، خاكستر ، نشان دهنده ارزش غذايي بالاي ايزينيا فوتيدا مي باشد.
با توجه به ارزش تغذيه اي و ميزان مناسب پروتئين ، چربي و خاكستر ، كرم خاكي در مقايسه با ساير غذاهاي زنده ، استفاده از كرم خاكي و آرد آن در تغذيه موجودات بسياري مورد بررسي قرار گرفته است كه نتايج بدست آمده از تمامي تحقيقات ، اثر منفي ناشي از تغذيه از كرم خاكي را گزارش ننموده و برعكس تاثير مثبت آن در رشد و نمو آبزيان پرورشي را نشان داده است .